LAMPIRAN 1: Bahan
Ajar
Berita
Berbahasa Jawa
A. Pemahaman
Berita Berbahasa Jawa
1. Hakikat
Berita Berbahasa Jawa
1) Materi Fakta
Teks minangka”prastawa atur kanthi paugeran
kohesi,koherensi,intensionalitas akseptabilitas, informativitas,
situasionalitas, intertekstualitas (de Beaugrande dan dressler, 1981)
Ragam analisis teks berita inggih menika Analisis isi kuantitatif.semiotik, wacana ,framing
Tujuan analisis teks berita
inggih menika kangge mangertosi isi (content) menapa ingkang kaemot ing
salebetipun isi dokumen. Ingkang dipunanalisis inggih menika dokumen cetak ugi
visual (surat kabar, radio, televisi, grafiti, iklan, film, surat pribadi, buku,
kitab suci, lan selebaran).
Tuladha
Teks Berita
(Salam Pambuka)
Assalamualaikum Wr.Wb
Sugeng enjing
(Pambuka)
Para Pamirsa pepanggihan malih
wonten ing pawartos basa Jawi
Kawaosaken dening dening Roro
Sunyi
Keris
(Isi Pawartos)
Keris,duwung utawi curiga saged ampuh
mboten namung amargi dipundamel saking unsuripun wesi waja,nikel kadangkala
dipuncampur unsuripun sela meteorid ingkang dhawah saking angkasa, nanging ugi
cara damelipun dipunkantheni,lampah tirakat dening Empu ingkang damel keris
kanthi panyuwunan tartamtu dhumateng Gusti Ingkang Maha Kuwaos.Saengga keris
nggadhahi kekiyatan magis ingkang saged ngedalaken pangaribawa supados mengsah
ajrih lajeng nungkul.Keris ingkang dipunagem minangka rerenggan jangkepipun
ageman temanten kakung khas Jawa.Keris kalawau rinengga kanthi sekar sinebat
“Kolong Keris” nggadhahi makna supados tiyang sampun ngantos nggadhahi watek
brangasan,sesongaran,sewenang-wenang,kumalungkung utawi
adigang,adigung,adiguna.
Para Pamirsa,sutresna budaya.
(Isi Pawartos)
Wonten cariyos nalika Harya Penangsang
kanthi ngasta keris nama keris Kyai Setan Kober mengsah Danang Sutawijaya
kanthi Tombak Kyai Plered.Padharan Harya Penangsang kenging Tombak Kyai Plered
saengga ususipun mbrodhol medal saking padharanipun.Lajeng Harya Penangsang ngalungaken
ususipun ing pendhok kerisipun,nanging ketiwasan amargi mboten saged
ngendhaleni raos muntab,kepingin males tumindakipun Sutawijaya,saengga Harya
Penangsang kesupen ndudut kerisipun kesupen menawi kalawau sampun dipunkalungi
usus.Harya Penangsang gugur dening pusakanipun piyambak,amargi ususipun pedhot
kepronggol kerisipun.Cariyos punika andadosaken pepiling bilih tiyang punika
kedah sareh,ening,waspada,mboten grusa-grusu.Saengga sesekaran inggih punika
kembang kolong keris nglambangaken ususipun Harya Penangsang,wonten malih
pemanggih bilih tiyang kedah ngatos-atos supados mboten cilaka kados Harya
Penangsang.
(Panutup)
Para Pamirsa,
Sinartan purnaning waosan teks pawartos basa Jawi mugia
tetep manunggal wonten ing Radio Teladan FM.10 kanthi sesarengan mirengaken
acara salajengipun inggih menika ”Giyaran Kethoprak Mataram.”Sugeng
midhangetaken sarta nuwun
(Salam Panutup)
Sugeng
Enjing
Wassalamualaikum
Wr.Wb.
2)
Materi Konsep
Teknik Maos Pawartos
Maos pawartos kalebet jinis
maos (membaca nyaring)
Pamaos pawartos kedah migatosaken lafal, intonasi, kedaling lathi, tatapan paningal, lan unggah-ungguh ingkang leres.
Pamaos pawartos kedah migatosaken lafal, intonasi, kedaling lathi, tatapan paningal, lan unggah-ungguh ingkang leres.
a. Lafal(Wicara)
lafal inggih menika caranipun tiyang ngedalaken swanten basa.
Saderengipun ngedalaken tembung-tembung asing , pamaos pawartos kedah mbikak kamus kagem mangertosi caranipun ngedalaken swanten saha mangertos bab maknanipun. Maos kanthi intonasi ingkang trep sarta lafal ingkang jelas
Pamaos kanthi teteh/ fasih, andhal, titi,teliti saben tembung, frase, klausa, saha jeda.Menawi munggel ukara kanthi trep boten badhe nyebabaken lepat tafsir/seling surup.
lafal inggih menika caranipun tiyang ngedalaken swanten basa.
Saderengipun ngedalaken tembung-tembung asing , pamaos pawartos kedah mbikak kamus kagem mangertosi caranipun ngedalaken swanten saha mangertos bab maknanipun. Maos kanthi intonasi ingkang trep sarta lafal ingkang jelas
Pamaos kanthi teteh/ fasih, andhal, titi,teliti saben tembung, frase, klausa, saha jeda.Menawi munggel ukara kanthi trep boten badhe nyebabaken lepat tafsir/seling surup.
b. Intonasi(Wirama)
intonasi inggih menika andhap inggilipun lagu ukara ingkang nyebabaken beda makna.
intonasi inggih menika andhap inggilipun lagu ukara ingkang nyebabaken beda makna.
c. Kedal
kanthi teteh(Wicara)
Sesambetan kaliyan volume
swanten saha rindhik cepetipun(Wicara)
Maos teks pawartos kedah migunaaken swanten gandem lan cetha.
Maos teks pawartos kedah migunaaken swanten gandem lan cetha.
d. Tatapan
mata/ekspresi (Wiraga)
Saged ngraketaken komunikasi kaliyan pamirsa.Kedah konsentrasi nanging luwes.Menawi kasorot kamera kedah fokus mriksani kamera.
Saged ngraketaken komunikasi kaliyan pamirsa.Kedah konsentrasi nanging luwes.Menawi kasorot kamera kedah fokus mriksani kamera.
e. Solah
Bawa (Wiraga)
Kedah sopan santun saha sikep
merbawani.
Menawi maos kanthi lenggah
utawi jumeneng kedah tegak saha mriksani lurus ing ngajeng.
f.
Artikulasi(Wicara)
Artikulasi mliginipun
a,i,u,e,o,c,k,r,s,t,th,d,dh kedah jelas saha
kanthi paugeran EYD (ejaan yang disempurnakan)
g. Volume (Wirama)
Maos kanthi sora utawi rindhik gumantung
wiyar ruwangan saha microfon.
h.
Tekanan Tembung (Wirama)
Menawi maosaken pawartos ingkang
wonten tembung basa asing Belanda,Inggris,Arab lan sapanunggilipun kedah
nyetiteaken bab tekanan maosipun.
i.
Tempo(Wirama)
Maos kanthi cepet utawi alon
dipuntrep aken kaliyan teks ipun.
3)
Materi Prinsip
Ingkang kalebet ciri-ciri inggih kedah dipungatosaken
maosaken teks pawartos Basa Jawi ing televisi inggih punika......
a)
Intonasi caraning
ngendika kadosta inggil andhaping swanten
b)
Dinamikaning
pangandikan
c)
Ngetrepaken busana
lan rias.
d)
Mangertosi isinipun
teks
pawartos.
e)
Artikulasi kapireng
cetha
f)
Pelafalan
A,I,U,E,O,T,TH,D,DH,C,J,R
g)
Jeda utawi
punggelan ukara
h)
Tempo utawi cepet
alon swanten
i)
Swanten kapireng
leng
j)
Boten ngagem
dhialek ingkang mboten trep
k)
Eye contack
paningal kedah ketingal gesang
l)
Pasuryan mboten
rongeh ananging ketingal merbawani.
m)
Solah bawa saha
tindak-tanduk ingkang trapsila.
n)
Nggadhahi
mental,kapitadosan dhiri pribadi ingkang tatag,tegen mboten wigah-wigih.
4)
Prosedur
Penanaman konsep teknik membaca teks pawartos basa Jawi dari berbagai media cetak
dan media elektronik.
2.
Struktur Berita Berbahasa Jawa
Setelah kalian
mengetahui pengertian dari Berita Berbahasa Jawa, kita akan belajar merumuskan
sturktur dari Berita Berbahasa Jawa. Berita Berbahasa Jawa memiliki struktur Pernyataan
umum >aspek
yang dilaporkan
>aspek
yang dilaporkan.
- Pernyataan
umum.
Bagian
ini berisikan pernyataan yang pokok atau umum yang akan disampaikan
Contoh : peranganing pawartos menika menapa kemawon
b.
Aspek yang dilaporkan. Bagian ini
merupankan rincian dari pernyataan umum.
Contoh: peranganing pawartos menika
salam pambuka, pambuka, isi pawartos, panutup saha salam penutup
Deskripsi
struktur teks Berita Berbahasa Jawadapat ditabelkan sebagai berikut.
NO.
|
STRUKTUR
TEKS
|
PAWARTOS
|
1
|
Pernyataan umum
|
menapa
ingkang kedhah dipungatosaken rikala maos pawarta
|
2
|
Aspek yang dilaporkan
|
a)
Intonasi caraning
ngendika kadosta inggil andhaping swanten
b)
Dinamikaning
pangandikan
c)
Ngetrepaken
busana lan rias.
d)
Mangertosi
isinipun teks pawartos.
e)
Artikulasi
kapireng cetha
f)
Pelafalan
A,I,U,E,O,T,TH,D,DH,C,J,R
g)
Jeda utawi
punggelan ukara
h)
Tempo utawi cepet
alon swanten
i)
Swanten kapireng
leng
j)
Boten ngagem
dhialek ingkang mboten trep
k)
Eye contack
paningal kedah ketingal gesang
l)
Pasuryan mboten
rongeh ananging ketingal merbawani.
m)
Solah bawa saha
tindak-tanduk ingkang trapsila.
n)
Nggadhahi
mental,kapitadosan dhiri pribadi ingkang tatag,tegen mboten wigah-wigih.
|
B. Menangkap
Makna Berita Berbahasa Jawa
Setelah kalian sudah bisa memahami Berita Berbahasa
Jawa. Pada pembelajaran kali ini kalian akan belajar memaknai Berita Berbahasa
Jawa. Cermatilah sekali lagi teks Berita Berbahasa Jawa
Para
pamirsa,
Sugeng
pepanggihan kaliyan kula .............. ing pawartos basa Jawi Ngayogyakarta.
Wekdal menika pawartos basa Jawi badhé mbabar warta ingkang dumados wonten ing
wewengkon Ngayogyakarta sakiwa tengenipun. Kasuwun tetepa nyawiji ing pawartos
basa Jawi dalu menika.
Pawarta 1
REGI WELUT
MANDHAP
(29 Maret 2011
07:30 WIB)
Salebeting
mangsa rendheng, regi panyadèning welut mandhap watawis kalih dasa persen. Bab
punika jalaran welut gampil dipunpanggihaken ing mangsa rendheng. Kejawi
punika, samangké ugi saweg ngancik mangsa panen welut.
Narasi:
Paryono,
salah satunggaling bakul welut saking Dhusun Jetis, Désa Sidoagung, Kecamatan Godean,
Sleman, mratèlakaken bilih salebeting mangsa rendheng kados samangké regi panyadèning welut mandhap, jalaran welut gampil dipunpanggihaken. Kejawi
punika, sawetawis papan ingkang kathah ngasilaken welut, kados Blitar lan
Lumajang Jawa Timur, saweg ngancik mangsa panen welut. Salebeting mangsa
rendheng samangké Paryono
saged ndhatengaken welut
saking Jawa Timur kathahipun kalih ton saben seminggunipun.
Awit kathahipun pasudiyan welut njalari reginipun lajeng mandhap. Menawi
sakawit kalih dasa èwu rupiyah saben kilo, samangké mandhap dados wolulas ewu rupiyah saben kilonipun.
Paryono
ugi ngakeni gadhah pelanggan tetep tiyang sekawan dasa. Émanipun, sinaosa regi
welut
mandhap, ananging sanak kadang bakul kripik welut tetep boten ngandhapaken
reginipun, inggih punika popog sèkèt èwu rupiyah saben kilonipun. (Nadi Mulyadi
Jogja Tv)
Pawarta 2:
KAWIGATOSAN
DHATENG MUSIBAH ING JEPANG
(26 March 2011
04:58 WIB)
Musibah ingkang
tumama ing negari
Jepang sawetawis wekdal
kapengker nuwuhaken kawigatosan
saking sawetawis péhak, kalebet ugi warga Indonesia ingkang naté ketaman
musibah ingkang sami. Kanggé
nglempakaken bantuwan Yayasan Royal Silk tembayatan kaliyan Hoshizora
Foundation, Yayasan Girlan Nusantara, Atsuki Community, Jogjakarta Enterpreneur
Center lan sedaya péhak ingkang suka kawigatosan dhateng tumempuhipun musibah ing Jepang, ngadani “One Day Charity”
kanthi irah irahan “Jogja Care For Japan- Let’s Support And Learn From
Japan” mapan ing Jogja Expo Center
dinten Setu énjing (26/3).
Narasi:
“One Day
Charity” minangka puncaking
acara ingkang dipun-adani
dening sawetawis komunitas
lan warga Ngayogyakarta sasampunipun
tsunami tumempuh ing Jepang. Acara ingkang katindakaken sedinten ing
Jogja Expo Center
punika ancasipun kanggé
nglempakaken bantuwan dhana saking
sedaya péhak. Bantuwan
ingkang nglempak salajengipun
badhé dipunpasrahaken dhateng warga
Fukushima, Sendai lan Miyagi, lumantar Kedutaan Besar Jepang ing Jakarta.
Puncaking “One Day Charity” dipunregengaken kanthi sawetawis kridha,
antawisipun Booth Display Kebudayaan Jepang, kadosta Yukata Photo Session,
Origami, Ikebana, kuliner Jepang, sarta pagelaran sanèsipun saking sawetawis
komunitas ingkang wonten ing Ngayogyakarta.
Bab wigati ingkang dipuntélakaken salebeting acara “One Day Charity” inggih
punika kadospundi bangsa Indonesia ingkang gadhah ancaman musibah alam sami
kaliyan Jepang, kados lindhu lan
tsunami, saged sinau saking tumempuhing musibah kasebat. Lumantar “One
Day Charity”, para warga dipun-ajak sesarengan
suka paring kawigatosan
lan bantuwan miturut kekiyatanipun piyambak piyambak.
(Afirtha Diah Apsari-Abdul Maarif)
Pawarta 3:
NILAI TUKAR
PETANI WULAN MARET 2011
(01 April 2011
06:16 WIB)
Nilai
Tukar Petani (NTP) ing wewengkon DIY salebeting wulan Maret 2011 indeksipun suda
0,84%,
tinimbang ing wulan Februari kapengker,
ingkang sakawit 114,33, dados 113,37. Sudanipun
NTP
jalaran sudanipun NTP ing sawetawis sub sektor.
Narasi:
Miturut
Kepala Badan Pusat Statistik (BPS) Propinsi DIY, Suharno, adhedhasar
panyemaking regi ing karang padésan ing wewengkon DIY sadangunipun wulan Maret
2011, Nilai Tukar Petani ing DIY indeksipun suda 0,84% tinimbang wulan
Februari kapengker, ingkang sakawit
114,33, dados 113,37. Sudanipun indeks kasebat awit indeks regining asiling
pertanian ingkang dipuntampi déning petani suda. Kajawi punika
sudanipun NTP ing
wulan Maret punika,
ugi jalaran sudanipun
NTP ing sawetawis sub sektor,
inggih menika sub sektor tanaman pangan
suda 1,29%, sub sektor holtikultura 0,07%, sub sektor peternakan 0,19%,
lan sub sektor perikanan 0,24%. Wondéné sub sektor Tanaman Perkebunan Rakyat
mindhak 0,49%. (Anang Zainuddin)
a. Mendeskripsikan
arti kata-kata sulit
pada Berita Berbahasa Jawa
Saat kalian
membaca Berita Berbahasa Jawa di atas ada kata-kata sulit yang kalian temukan?
Artikanlah kata-kata sulit tersebut dengan menggunakan Baoesastra Jawa. Kata-kata sulit pada teks Berita
Berbahasa Jawa sebagai berikut
No.
|
Kata
Sulit
|
Arti/Makna
|
1
|
|
|
2
|
|
|
3
|
|
|
4
|
|
|
5
|
|
|
TES URAIAN
Petunjuk
1.
Baca
secara cermat Berita Berbahasa Jawa berikut!
KAPAL PATROLI NJEBLUG
( 15Juli 2011)
Orasi:
Kapal patroli duweke kantor Bea Cukai Belawan, Medan,
kanthi nomer lambung BC-15001 njeblug ing pesisir Labu, Deli Serdang, Jemuah
(15/7) bengi. Pitu saka sangang petugas sing lagi ngayahi jejibahan patroli
sakala padha tiwas.
Narasi:
Sawantara jam candhake, nalika salah sijine anak buwah
kapal nedya nguripake genset kanggo mbacutake
patroli, ujug-ujug kapal
kasebut njeblug banjur
kerem menyang dhasaring
segara. Direktur Jendral Bea Cukai, Agung Kuswandono masthekake,
njebluge kapal patroli mau murni merga kacilakan nalika gensete arep
diuripake. Agung nambahake, para petugas
sing dadi korban kuwi pinuju nindakake patroli rutin kanggo ngawekani penyelundupan
barang liwat jalur segara.
(kajupuk
saka Panjebar Semangat Edisi 31 tanggal 30 Juli 2011, kanthi owah-owahan
saperlune)
2.
Setelah
itu, jawablah pertanyaan berikut!
- Berdasarkan
Berita Berbahasa Jawa yang diberikan, jawablah pertanyaan- pertanyaan berikut
untuk mengetahui pemahaman kalian tentang Berita Berbahasa Jawa!
1. Apa kang
diwartakaké (temane / topike )?
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2. Sapa kang diwartakaké
(pawongan/organisasi)?
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
3. Kapan bab kang diwartakaké
iku dumadi?
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
4. Ing ngendi kang bab
diwartakaké kasebut dumadi?
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
5. Apa kang njalari bab mau
diwartakake?
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
a.
Berdasarkan
Berita Berbahasa Jawa, jelaskan ajaran
moral yang terdapat di dalam berita tersebut!
b.
Berdasarkan
Berita Berbahasa Jawa, deskripsikan
Wicara,
Wirama, Wirasa dan
Wiraga dalam Membaca berita tersebut !
Tidak ada komentar:
Posting Komentar